ΑΜΑΣΕΙΑ (ΑΜΑSYΑ)

Πόλη γνωστή από τα αρχαία χρό­νια, είναι η πατρίδα του γεωγράφου Στράβωνα. Χτισμένη σε βραχώδη υψώματα στις όχθες του 'Ιριδος ποταμού, φημιζό­ταν για τη γραφικότητα της.

Έξι γεφύρια ένωναν τα τμήματα της πόλης εκατέρωθεν του ποταμού. Στις πλαγιές του βου­νού στα βόρεια της πόλης σώζονται λαξευτοί βασιλικοί τά­φοι από την εποχή των Μιθριδατών.

Βρισκόταν πάνω στον δρόμο Καισαρείας - Σεβάστειας - Αμι­σού κοντά σε εύφορες πεδιάδες, όπου καλλιεργούνταν αμπέλια, δημητριακά, μετάξι, εσπεριδοειδή κ.τ.λ..

Οι κάτοι­κοι ήταν, κυρίως, γεωργοί, αλλά και τεχνίτες και έμποροι. Η ελληνική κοινότητα διατηρούσε τρισυπόστατο ναό στο όνο­μα του Αγίου Γεωργίου, του Αγίου Χαραλάμπους και του Αγί­ου Βασιλείου (αρχιεπισκόπου Αμάσειας), του οποίου υπήρ­χε ο τάφος.

Πριν την Ανταλλαγή η πόλη είχε πληθυσμό 30.000 κατοίκους. Από αυτούς, οι 2.000 ήταν Έλληνες. Η εκκλησιαστική περιφέρεια της Αμάσειας (392 ελληνι­κές κοινότητες με πληθυσμό 155.000 κατοίκους) ήταν από τις μεγαλύτερες του Οικουμενικού Πατριαρχείου και είχε έδρα την Αμισό.

Η πόλη έμεινε γνωστή για τα διαβόητα «δικαστήρια της ανεξαρτησίας» του Κεμάλ και για τις εξο­ντωτικές φυλακές που χτίστηκαν εκεί. Στο διάστημα 1921-1923 όλοι σχεδόν οι επιφανείς εκπρόσωποι του ελληνι­κού στοιχείου που αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία του Πόντου πέρασαν από τις υγρές φυλακές της Αμάσειας.